ref: refs/heads/v3.0
son dakika haberleriburçlargünlük burç yorumlarıgüncelgündem haberlerisporkimdirmagazinötvkdv3 sayfa haberlerihaberlerdolareuroaltınbitcoinmasterchefsurvuvor
DOLAR
32,3745
EURO
35,0121
ALTIN
2.324,37
BIST
9.079,97
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
İstanbul
Açık
21°C
İstanbul
21°C
Açık
Cuma Parçalı Bulutlu
23°C
Cumartesi Az Bulutlu
21°C
Pazar Parçalı Bulutlu
21°C
Pazartesi Az Bulutlu
23°C

Cumhuriyet’in 99 yıl evvelki kuruluş evrakları

Cumhuriyet’in 99 yıl evvelki kuruluş evrakları
| Son Güncellenme: 29.10.2022 09:15
392
A+
A-

Türkiye’nin Cumhuriyet oluşunun 99. yıl dönümü…

Hepimiz nasıl kurulduğunu biliyoruz; tüzel boyutunuysa Murat Bardakçı yazdı.

Bardakçı’nın, Meclis Arşivi’nden ulaştığı evraklar ve o evrakların kıssası…

Cumhuriyetin 99 Yil Evvelki Kurulus Evraklari 0 Qaphpktd

Meclis’in Anayasa’da 29 Ekim 1923’te yaptığı değişikliklerin yer aldığı ve Meclis kâtiplerinin yazdıkları sayfa. Bu metin Cumhuriyet’in ilânının birinci resmi dokümanıdır (TBMM Arşivi).

Cumhuriyetin 99 Yil Evvelki Kurulus Evraklari 1 Fc9Xk8Gb

Diyanet İşleri Reisliği’nin Cumhuriyet’in ilânını halka duyurmaları için müftülüklere gönderdiği telgraflardan biri (Cumhuriyet Arşivi, 051-0-8-65-35-1).

Anayasa’da değişiklik

Şimdi, Cumhuriyet’in ilânının hukuksal tarafını ve evrakın kıymetini anlatayım: “Cumhuriyet, bir anayasa değişikliği ile, Büyük Millet Meclisi ‘Kanun-ı Aslı Encümeni’nin, yani Anayasa Komisyonu’nun 1921 Anayasası’ndaki altı unsurun değişmesi amacı ile hazırladığı tasarının Meclis’in 29 Ekim 1923 Pazartesi günü yaptığı 43. oturumunda kabul edilmesi suretiyle ilân edildi. Anayasa’nın birinci hususuna ‘Türkiye’nin idare biçiminin ‘Cumhuriyet’, devletin dininin İslâm, resmî lisanının de Türkçe olduğu’ ek ediliyordu. Başka unsurlar de Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık ve Hükümet hakkındaydı.

Oylamadan sonra çabucak reisicumhur seçimine geçildi ve Mustafa Kemal Paşa, Reisicumhur seçildi.”

Komisyonun mazbatası

Meclis’in 29 Ekim 1923 Pazartesi günü yaptığı 43. oturumunda görüşülüp kabul edilen tasarıyı hazırlayan Anayasa Kurulu; İzmir Milletvekili Yunus Nadi (Abalıoğlu) Bey’in başkanlığında Gelibolu Milletvekili Celâl Nuri (İleri), Dersim Milletvekili Feridun Fikri (Düşünsel), Konya Milletvekili Refik (Koraltan), İzmit Milletvekili İbrahim Süreyya (Yiğit), Muş Milletvekili İlyas Sami Beyefendiler ile Antalya Milletvekili Rasih Hoca (Kaplan)’dan meydana geliyordu.

Celâl Nuri Bey’in Meclis Başkanlığı’na hitaben kaleme aldığı komite mazbatası bugünün Türkçesi ile şöyle idi:

“Milletimizi refah ve saadete ulaştırıp tam bir bağımsızlığa kavuşturan ve Allah’ın da takdir ettiği savaşta ulusal hâkimiyet aslı kat’î surette kabul edilmiş ve hep buna riayet edilegelmişti. Bu metodun necib Türk milletine ne büyük muvaffakiyet temin ettiği aşikârdır. Hâkimiyetin kayıtsız-şartsız millete ilişkin olması ve yönetim adabının milletin mukadderatını şahsen ve bilfiil yönetim etmek aslına dayanması zati ‘Cumhuriyet’ demek olduğundan, saltanatı kesin formda kaldıran bu sözün kullanılıp Türkiye Devleti’nin halinin cumhuriyet hükümeti olması hakkında Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun özel unsurunun bir fıkra ile açıklığa kavuşturulması hukuk ve uygulama bakımından münasip görülmüştür.

Bir cumhuriyet tesis kılındıktan sonra bu cumhuriyetin temsilcisi olan başkanlık makamının da oluşturulması natüreldir.

Bundan öbür, hükümeti teşkil edecek olan başbakanın cumhurbaşkanı tarafından tayini, sorumluluğun belirlenmesi bakımından zorunlu işlerdendir.

Dolayısıyla, hala mevcud olan devlet biçiminin tesbiti için Anayasa’nın buna dair bir, üç, sekiz ve dokuzuncu hususları aşağıdaki formda değiştirilerek açıklığa kavuşturulmuş, devletimizin dininin İslâm, lisanının de Türkçe olduğuna dair özel bir husus ek edilmiştir.

Zikredilen unsurları kanun hâline getirmek üzere Hey’et-i Celîle’ye arz ve teklif ve çabucak müzakeresini istirham ederiz.”

Bu mazbata doğrultusunda hazırlanan tasarının Meclis’te 29 Ekim akşamı saat 08.00’de kabul edilip kanunlaşması ile Türkiye’de Cumhuriyet ilân edilmiş oldu.

Cumhuriyetin 99 Yil Evvelki Kurulus Evraklari 2 Ubkb1FmyAnkara’da, Cumhuriyet’in ilân edildiği birinci Meclis binası.

Türkiye Büyük Millet Meclisi Riyaseti Başkitabeti (Genel Sekreterliği) Kavanîn (Kanunlar) Müdüriyeti” antetli kâğıda yazılmış olan 364 numaralı ‘Teşkilât- ı Esasiye Kanunu’nun kimi mevaddının tâdiline’ yani ‘Anayasa’nın kimi hususlarının değiştirilmesine’ dair kanun şöyle idi: “

Birinci Unsur: Hâkimiyet, bilâ kayd ü kaide milletindir. Yönetim yordamı halkın mukadderatını şahsen ve bilfiil yönetim etmesi temeline müsteniddir (dayanır). Türkiye Devleti’nin şekl-i hükümeti Cumhuriyet’tir.

İkinci Unsur: Türkiye Devleti’nin dini, din-i İslâm’dır. Resmî lisanı Türkçedir.

Üçüncü Unsur: Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından yönetim olunur. Meclis, Hükümet’in inkısam ettiği şuubât-ı idareyi (ayrı başka kısımlara ayırdığı idarî işleri) İcra Vekilleri vasıtasıyla yönetim eder.

Dördüncü Unsur: Türkiye Reisicumhuru, Türkiye Büyük Millet Meclisi Heyet-i Umumiyesi tarafından ve kendi âzası meyânından bir intihap (seçim) devresi için intihap olunur (seçilir). Vazife-i riyaset (başkanlık görevi), yeni Reisicumhur’un intihabına (seçimine) kadar devam eder. Tekrar intihap olunmak (seçilmek) caizdir.

Beşinci Husus: Türkiye Reisicumhuru, devletin reisidir. Bu sıfatla gerek gördükçe Meclis’e ve Heyet-i Vekile’ye riyaset (hükümete başkanlık) eder.

Altıncı Husus: Başvekil, Reisicumhur tarafından ve Meclis âzası meyanından intihap olunur (Meclis üyeleri ortasından seçilir). Öteki vekiller Başvekil tarafından yeniden Meclis âzası ortasından intihap olunduktan sonra hey’et-i umumiyesi (hepsi) Reisicumhur tarafından Meclis’in tasvibine arzolunur. Meclis hâl-i içtimada (çalışma döneminde) değil ise keyfiyeti tasvip Meclis’in içtimaına tâlik olunur (toplantısına ertelenir).

18 Rebiyülevvel 1342 ve 29 Teşrinievvel (Ekim) 1339 (1923)”.

Cumhuriyetin 99 Yil Evvelki Kurulus Evraklari 3 Seoxthio

Müftüler görevlendirildi

Meselenin temeli, Meclis’in yeni bir devlet kurmaya değil, mevcut idarenin ismini koymaya karar vermesi idi…

Cumhuriyet’in ilânı, Ankara’da 101 pâre top atılarak kutlanırken kararı memleketin dört bir tarafına duyurma işi de müftülüklere verildi. Evkaf ve Şer’iye Vekâleti’nin talimatı ile Türkiye’deki bütün müftülüklere telgraflar gönderen Diyanet İşleri Reisliği, müftülerden artık Cumhuriyet ile yönetim edileceğimizi halka duyurmasını istedi.

Bu sayfada Meclis’in Anayasa’da 29 Ekim 1923’te yaptığı değişikliklerin yer aldığı ve Meclis kâtiplerinin yazdıkları metnin yepyenisi, yani Cumhuriyet’in ilânının birinci resmî evrakı yer alıyor.

Cumhuriyetin 99 Yil Evvelki Kurulus Evraklari 4 T94Inuak1920’de açılan birinci Meclis, bu tahta okul sıralarında çalışmıştı.

İçerik ensohaber.com‘dan alınmıştır

ETİKETLER: , , , ,
Yorumlar

Henüz yorum yapılmamış. İlk yorumu yukarıdaki form aracılığıyla siz yapabilirsiniz.