Emeklilikte Yaşa Takılanlar’ın (EYT) kuralları belirli oldu. 4A kategorisinde SSK’lılar 5 bin gün prim, erkeklerde 25 ve bayanlarda 20 yıl çalışma müddetleri kuralını taşıyanlar yaşa bakılmaksızın emekli olabilecekler.
4B-4C kategorisinde Bağ-Kur ve emekli sandığında ise prim günü bayanlarda 7 bin 200 gün erkeklerde 9 bin gündü.
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olanlara 1999 düzenlemesi öncesinin hakları sigortalıya tekrar sağlanacak.
15 Ocak’ta düzenlemenin kanunlaşması bekleniyor
Yapılan açıklamalara nazaran EYT’nin 15 Ocak’a kadar Meclis’ten çıkarak yasalaşması ve hak edenlerin birinci maaşlarını 1 Şubat’ta alması beklentiler dahilinde. Doğal yaşanacak yoğunluk nedeni ile emekliler maaşlarını geç de olsa ilerideki tarihlerde toplu olarak alabilecek.
Başvuranlar emekli olabilecek
EYT’ye müracaat süreci de 2 milyon 250 bin emekli adayının e-Devlet’e girerek müracaat yapmaları ile başlayacak.
8 Eylül 1999 öncesi sigorta girişi olup başka kaideleri şimdi tamamlamayan yaklaşık 3,45 milyon kişi de belirtilen sigortalılık mühletini tamamladıklarında emekli olmayı çizgi edecek.
EYT’lilerin maaş hesaplaması nasıl yapılacak
EYT’liler ise emekli maaşı ve tazminat hesaplamalarını merak etmeye başladı. 2023 Ocak artırımı ile farkın 42 bin 500 TL’yi aşması bekleniyor.
Hesaplar 3 periyot üzerinden yapılacak
EYT yasası çıktıktan sonra yaş koşulu dışındaki kaideleri tamam olanların; örneğin primi ve sigortalılık mühleti tamam olanların maaş hesapları, öteki tüm emekli aylığı bağlananlar üzere, 1999 yılı öncesi, 1999 yılı – 2008 ortası ve 2008’den sonraki periyot olmak üzere 3 devir üzerinden yapılacak.
Bu 3 devirdeki hesaplar yapılıp birleştirilerek emeklinin maaşı ortaya çıkacak. Hülasa emekli maaşı hesaplaması yapılırken sigortalılık devrindeki tüm yararlar dikkate alınacak.
Herkesin hesabı kendi özelinde çıkartılacak
1999 öncesindeki gün ve karlar dikkate alınacak
Maaş hesaplanırken birinci olarak 1999 öncesindeki gün ve karlar dikkate alınacak ve aylık bağlama oranı ile çarpılacak. Burada çıkan sayı bugüne güncellenecek. Daha sonra 1999 ile 2008 ortasındaki periyot için de tekrar aylık bağlama oranı ve yeni güncelleme katsayıları kullanılacak.
Büyüme oranı devreye girecek
Burada büyüme oranı devreye giriyor. 2008 sonrası için ise yeniden farklı bir aylık bağlama oranı ve büyüme suratının yüzde 30’u alınacak. Bir evvelki yılın enflasyon oranı da maaş hesaplamasında ve güncellemesinde kullanılacak. Böylelikle bu 3 hesap toplanarak emekli maaşı oluşturulacak.
Kimler yüksek emekli maaşı alacak
EYT’ye tabi olanlar da temelde bütün emekliliğe hak kazanmışlar üzere prim gün sayısının çok olmasına bağlı olarak değil SGK’ya bildirilen prime temel kara nazaran maaş alacak. Yani brüt maaşı yüksek olanlar daha fazla emekli maaşı alacak.
Maaşı minimum fiyattan gösterilenlerin emekli maaşı da düşük olacak
Bütün çalışma hayatı minimum fiyat üzerinden bildirilenler ise daha düşük maaş alacak. Burada üç farklı hesaplama yapıldığı için tüm çıkarlar ehemmiyet kazanıyor.
Son yıllara bakılmayacak
Yani son yıllar değil birinci çalışma hayatınızdan bu güne kadar tüm karlarınıza bakılıyor.
Ayrıca 3 periyoda ait farklı “Aylık Bağlama Oranları” ve güncelleme katsayılarıyla nedeniyle; bu oranların yüksek olduğu periyotlarda primi daha fazla olan hak sahipleri daha yüksek emekli maaşı alacak.
En düşük maaş minimum fiyat oranı uygulandığında en düşük emekli aylığı 5 bin lirayı geçecek
En düşük emekli maaşı Temmuz devrinde 3 bin 500 TL idi. Bu sayının belirlendiği tarihteki taban fiyata oranı yüzde 63,63 olmuştu. 2023 yılında minimum fiyat 8.500 TL olarak belirlendi. Buna nazaran yüzde 63,63 oranı kullanılırsa düşük emekli maaşı 5.409 TL olacak. Yani EYT ile emekli olacak hak sahibi en düşük 5.400 TL civarında bir fiyat alacak.
EYT’Lİ emeklilik için istifa edince tazminat hakkı kazanıyor
EYT yasası ile emekli olacakların merak ettiği mevzulardan bir oburu maaş dışında tazminat hesabı oldu. EYT maddesine tabi olacakların kıymetli bir kısmı mevcut durumda çalışıyor.
EYT yasasının yürürlüğe girmesi sonrası emeklilik başvurusu için karar aldıklarında tazminat hakları da doğacak.
Burada personelin ihbar tazminatı hakkı bulunmazken kıdem tazminatı ödemesi yapılıyor.
Son brüt maaş tazminat için direkt belirleyici
Kıdem tazminatı son brüt maaş üzerinden çalışılan müddetin tamamına nazaran hesaplanıyor. Burada her yıl ocak ve temmuz aylarında belirlenen memur artırım oranı tıpkı vakitte kıdem tazminatı tavanına da yapılan artırımı belirliyor.
Temmuz artırımı sonrası kıdem tazminat tavanı 15 bin 371 TL oldu
Temmuz memur artırımı sonrası en yüksek kıdem tazminatı 15 bin 371 TL oldu. Bu tavan ocak tekrar yükselecek. Ocak 2023’te memurlar için belirlenen toplu mukavele artırımı yüzde 8. Bunun üzerine Temmuz devrindeki toplu mukavele artırımı üzerindeki enflasyon farkı da eklenerek yeni artırım oranı belirlenecek.
Kıdem tazminatı için yalnızca damga vergisi var
Yasalara nazaran kıdem tazminatından yalnızca damga vergisi alınabiliyor. Hak sahibine kıdem tazminatı tek seferde ve nakit olarak banka yoluyla ödeniyor.
Tazminat hesabı giydirilmiş fiyat ile yapılıyor
Tazminat hesabı yapılırken son brüt maaş dikkate alınıyor. Lakin brüt maaş hesabına yalnızca yarar değil yıl içindeki ödemeler katılıyor. Buna giydirilmiş brüt fiyat deniliyor. Bu fiyat belirlenirken nizamlı olan ödemeler dikkate alınıyor. Prim, mesai üzere değişken ödemeler brüt fiyata eklenmiyor fakat ikramiye, yemek parası, kıyafet parası, misyon tazminatı, kasa tazminatı üzere nizamlı ödemeler brüt fiyata eklenerek prime temel çıkarı artırıyor.
2023 yılı taban fiyat tablosu
Örneğin brüt maaşı 10 bin 8 lira olan bir personele her yıl 2 dini bayramda da maaş ikramiyesi verildiğini varsayalım.
Bu emekçinin brüt fiyatı şöyle hesaplanıyor:
Bu hesaba nazaran personelin tazminatı brüt minimum fiyat olan 10 bin 8 liradan değil 11 bin 676 lira üzerinden hesaplanacak.
Tazminat hesabı yıl, ay, gün olarak yapılıyor
Tazminat hesaplanırken çalışanın çalıştığı tüm vakitler yıl, ay, gün hesabı olarak dikkate alınıyor. Taban fiyat üzerinden personelin 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsayalım.
2022 taban fiyat ile tazminat hesabı
Örnek personel üzerinden 2022 taban fiyat ile tazminat hesabını yapıldığında; Temmuz artırımı sonrası 2022 taban fiyat net 5 bin 500,35 TL, brüt 6 bin 471 TL olarak uygulandı.
Bu hesaba nazaran çalışanın tazminatı brüt minimum fiyat olan 6 bin 471 liradan değil 7bin 579,5 lira üzerinden hesaplanacaktı. Bu az evvelki örnekteki üzere 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış olduğunu varsaydığımızda:
Ocak artırımı ile tazminat farkı hesabı 42 bin 500 TL’yi aştı
2023 ve 2022 minimum fiyatları kullanarak yaptığımız bu hesaplamalara nazaran minimum fiyat üzerinden maaş alan 10 yıl 5 ay ve 15 gün çalışmış bir emekçi yeni yılda emeklilik başvurusu yapıp işinden ayrılırsa 42 bin 663 TL daha fazla tazminat elde edecek.
İçerik ensohaber.com‘dan alınmıştır
