Hüseyin GÖKÇE / ANKARA
Bu oran ile birlikte işletmelere, yeni piyasa şartlarına nazaran sabit değerlerini enflasyona karşı müdafaa imkanı verildi. Diğer bir söz ile, sabit değerler piyasa şartlarındaki emsal kıymetlere getirilmiş olurken, isteğe bağlı olan enflasyon düzeltmesini uygulayan işletmelerin değerli kısmının daha düşük vergi ödemesinin önü açılmış oldu.
Gelir Yönetimi Başkanlığı tarafından cuma günü geç saatlerde yayımlanan 61 numaralı sirküler ile ticari ve zirai çıkarlarda uygulanmak üzere 2022 yılı üçüncü süreksiz vergi devrinde uygulanacak yine değerleme oranı yüzde 92.93 olarak ilan edildi.
Sirkülerde, 213 sayılı Vergi Yordam Kanununun tekrarlanmış 298’inci hususunun (B) fıkrasına istinaden yıllık olarak hesaplanan, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen tekrar değerleme oranına, vergi kanunlarından kaynaklanan nedenlerden ötürü süreksiz vergi periyotlarında de muhtaçlık duyulduğu sözleri yer aldı.
2022 yılı içerisinde mükelleflerin VUK süreksiz 32 ve yinelenmiş 298. husus kararları dahilinde tekrar değerleme yapma imkanı bulunuyor. Lakin, birincisinden yararlanmak için yüzde 2 vergi ödemek gerekiyor, oburunun ise rastgele bir vergi yükü bulunmuyor. Mükelleflerin yinelenmiş 298’inci husus kararlarından yararlanmadıkları sürece süreksiz 32’nci husus kararlarından yararlanma hakları her vakit gizli.
KARTOĞLU: Mükellef lehine bir uygulama
İşletmelerin satın aldıkları sabit değerlerin, kural olarak, maliyet bedeli ile pahalanarak, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca belirlenen müddet içerisinde devir matrahından indirim konusu yapıldığı bilgisini veren TÜRMOB Lideri Emre Kartaloğlu, “Özellikle enflasyon devirlerinde sabit değerler, maliyet bedeli ile bilançolarda yer aldıklarından, vakit içerisinde kıymetlerini yitirmekte, ayrılan amortisman fiyatları nominal olarak düşük kalmakta ve işletmelerin daha fazla vergi ödemelerine neden olmaktadır” dedi.
Örneğin 2019 yılında 100 bin liraya alınan bir sabit değerin, 2022’de etkinde hala 100 bin lira olarak görüldüğünü belirten Kartaloğlu, meğer bu değerin bugün 300 bin lira olabileceğini bildirdi.
Bu mükellefin bilançosunda yine değerleme uygulayarak sabit değerin bedelini daha yüksek belirleyebileceğini söyleyen Kartaloğlu, böylelikle işletmenin lehine olarak daha az vergi yükü çıkabileceğini bildirdi.
VUK’da yapılan düzenleme ile enflasyon düzeltmesi kapsamına giren mükelleflere amortismana tabi iktisadi değerlerini yine değerlemeye tabi tutma imkanı sağlandığını hatırlatan Kartaloğlu, “Yeniden değerleme uygulamasından, tam mükellefiyete tabi bilanço aslına nazaran defter tutan; kolektif, ismi komandit ve ismi şirketler de dahil olmak üzere gerçek kişi işletme sahibi gelir vergisi mükellefleri ile kurumlar vergisi mükellefleri yararlanabilmektedir” diye konuştu.
Bu düzenlemeyle bir manada yine değerlemenin daima hale getirildiğini söyleyen Emre Kartaloğlu, tekrar değerleme oranının belirlenme formülünü ise şöyle açıkladı: “Geçici vergi periyotları prestijiyle yapılacak değerlemede temel alınacak tekrar değerleme oranı, bir evvelki yılın Kasım ayından başlamak üzere; 3, 6 ve 9’uncu aylarda bir evvelki 3, 6 ve 9 aylık devirlere nazaran Yİ-ÜFE bedelinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı temel alınmak suretiyle belirlenmektedir.”
Yeniden değerleme uygulamasının zarurî olmadığını, isteyen mükellefin uygulayabileceğini söyleyen Kartaloğlu, “Geçici vergi devirlerinde yapılan tercih yıllık uygulamayı bağlamamaktadır. Örneğin 2022 yılı süreksiz vergi devirleri prestijiyle tekrar değerleme yapan mükellef isterse 2022 hesap devri sonunda yine değerleme yapmayabileceklerdir. Yalnızca amortismana tabi iktisadi değerler için değerleme yapılmaktadır, arazi ve yerler kapsam dışındadır” dedi.
Yeniden değerlemenin, bilhassa yüksek enflasyon periyotlarında mükelleflerin lehine bir uygulama olduğunu belirten Emre Kartaloğlu, “Bu nedenle, mükelleflerin bu uygulamadan faydalanmaları önerilmektedir” formunda konuştu.
TOLU: Vergisel avantaj sağlayacak
DÜNYA gazetesi Muharriri Abdullah Tolu, tekrar değerleme ile şirketlerin enflasyon karşısında eriyen sermayelerinin bugünkü kıymetine taşınarak birçok vergisel avantaj sağlanmasının mümkün olduğunu belirterek, “Ancak, yine değerlemenin sağlayacağı avantajların kıymet derecesi her bir mükellef özelinde değişebilir. Kimileri için bilanço güçlendirmesi (kredibilite) değerli iken, kimileri için vergi avantajları öncelikli olabilir. Yine değerleme yapıp yapmamaya karar verirken mükelleflerin bu özel tercihlerinin de göz önünde bulundurulması lazım” dedi. Şu an uygulamada % 2 vergili (geçici 32. Madde) ve vergisiz (mükerrer unsur 298/Ç) olmak üzere iki farklı yine değerleme düzenlemesi bulunduğuna işaret eden Tolu, 2022 yılı süreksiz vergilendirme periyotlarında kâfi kurumlar vergisi matrahı oluşuyorsa, bu iki uygulamadan da süreksiz vergilendirme periyotlarında yararlanmanın daha yüksek avantaj yaratabileceğini söyledi.
KARYAĞDI: Enflasyon tesiri bertaraf edilecek
Yeni İktisat Danışmanlık A.Ş kurucularından Nazmi Karyağdı, 2022 boyunca yüksek oranlarda seyreden enflasyonun, vergi matrahını (kazançları, gelirleri ve iratları) direkt etkilediğini söyledi. Buna karşılık enflasyon düzeltmesinin de 2023 sonuna ertelendiğine dikkat çeken Karyağdı, “Bu yüzden, getirilen yine değerleme kuruluşu dışında vergi mükelleflerinin enflasyondan kaynaklanan ve gerçek olmayan karlarını vergi dışı bırakacak düzenleme bulunmuyor” dedi.
Enflasyon düzeltmesi düzenlemesi yapılınca yürürlükten kaldırılan “kısmi enflasyon düzeltmesi araçları”nın tamamının geri getirilmediğine vurgu yapan Nazmi Karyağdı, “Bu düzenleme ile vergi mükellefleri yine değerleme ile en azından amortismana tabi iktisadi değerleri için enfl asyonun tesirini bertaraf etmiş oluyorlar” diye konuştu.
SEZER: Yine değerleme oranı bu yıl %100’ü aşacak
Üçüncü vergi periyoduna ait açıklanan 92,93 oranındaki yüksek tekrar değerleme oranının gözlerin yılsonundaki açıklanacak yine değerleme oranına çevrilmesine neden olduğunu belirten Yeni Group İdare Konseyi Lideri YMM Yılmaz Sezer, yılın tamamına ait belirlenecek oranın yüzde 100’ün üzerinde olacağını kaydetti. Sezer, “Ara periyotlarda açıklanan tekrar değerleme oranları süreksiz vergi periyotlarında iktisadi değerlerin kıymetlerinin yükseltilmesi, amortisman masraflarının yükseltilmesi ve özkaynakların yükseltilmesi üzere tesirleri bulunmaktadır. Lakin yıl sonunda açıklanacak olan tekrar değerleme oranı tüm ekonomik had ve fiyatları etkileyip bu oranda artışını sağlayacağı için büyük ehemmiyet arz etmektedir” diye konuştu.
İşletmeler nasıl uygulayacak?
Yeniden değerleme uygulaması, amortismana tabi iktisadi değerler ve bunlara ilişkin amortismanların yine değerleme oranı ile çarpılması suretiyle bulunan yeni pahanın iktisadi değerin yararlı ömrüne bölünerek bulunan meblağın sarfiyat yazılmasına imkan veriyor. Ayrıyeten tekrar değerleme sonucunda amortismana tabi iktisadi değerlerin tekrar değerlemeden evvelki net bilanço etkin kıymetinin, tekrar değerleme oranı ile çarpımından sonra bulunacak net bilanço etkin bedelinden indirilmesi suretiyle hesaplanan kıymet artışı, bilançonun pasifinde özel bir fon hesabına alınıyor ve böylelikle mükelleflerin öz kaynakları güçleniyor. Böylece finansman masraf kısıtlaması ve teknik iflas uygulamaları açısından da mükellefler avantajlı duruma geliyorlar.
İçerik Dünya gazetesine aittir
