Burcu Göksüzoğlu / FİNANS SOHBETLERİ
* ABD’de büyüme ve enflasyon görünümünü dikkate aldığınızda Fed’den jumbo (100 baz puan) faiz artışı gelir mi? Piyasalarda nasıl bir hareket olur?
ABD’de ekonomik kararlar bilhassa para siyasetiyle ilgili kararlar yalnızca ABD’yi ilgilendirmiyor. Başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere dünyanın kalanını da ilgilendiriyor. O nedenle biz de çok yakından takip ediyoruz. Büyümede aşağı istikametli, enflasyonda ise üst taraflı riskler devam ediyor. Bilhassa son enflasyon verisi bir ölçü negatif gelerek şaşırttı hepimizi. O denli olunca da beklentilerde bir kırılma olabilir mi telaşı doğdu. Daha evvel 50 mi 75 mi diye tartışılırken, Larry Summers’ın başında olduğu iktisatçılar diyorlar ki “Hiç elin titremesin Fed. 100 yap. En başından işi sıkı tut”. Ben de para siyaseti çalışan bir insan olarak önden yüklemeli ağır faiz artırımlarını, faiz hareketlerini seviyorum lakin onun bir de büyüme tarafında sonuçları oluyor. O yüzden de biz TSKB’de ABD iktisadını okurken şuna bakıyoruz; Merkez bankası faizleri 75-75 artıyor lakin piyasa faizleri ne durumda? Baktığımızda bilhassa konut faizlerinde çok önemli bir sıkılaşma görüyoruz. O nedenle 100 baz puan tartışılacaktır diye iddia ediyorum. Lakin hala, sonradan gelen bir data fikri değiştirmezse, 75 baz puan mantıklı üzere görünüyor. 100 baz puan olursa birinci reaksiyon gelişmekte olan ülkelerde negatif olacaktır. Önden yüklemeli bir artırım daha sonraki artırımda eli rahatlatabilir, beklentileri şekillendirmek açısından yararlı olacaktır. Fakat şunu da eklemek istiyorum ki biz Fed tarafında ’50 mi, 75 mi 100 mü?’yü tartışırken aslında bizim üzere gelişmekte olan ülkeler için en kıymetlisi Fed’in bilançosu. Fed şayet işi o tarafa da kaydırırsa yani düşündüğümüzden daha süratli bir likidite çekilişi olursa o vakit çok daha önemli telaşlarımızın olması gerekir.
* Pekala TCMB? Geçen toplantıda sürpriz faiz indirimiyle şaşırttı. Bu hafta ne yapar?
Evet dediğiniz üzere oradaki faiz indirimini piyasa olarak aslında öngöremedik. Merkez Bankası’nın PPK notuna baktığımızda oradaki yazılı irtibat bu ay için bir faiz indirimi sinyali vermiyor aslında, ancak yaşanan gelişmeler para siyasetinin bilgiye bağımlı tabiatı, bir faiz indiriminin önünü tam olarak kapatmıyor. Bunu da söylemek isterim. Yani yazılı irtibatta o denli bir şey vardı ancak dataların gelişimi, dünyada yaşananlar, Merkez Bankası’nın duruşu, takip ettiği para siyaseti bu ay ya da bir sonraki ay bir faiz indirimi daha olma ihtimali için de kapıyı bence açık bırakıyor lakin şu anda bu bir baz senaryo değil.
* Son metinde TCMB büyümedeki aşağı taraflı riskler nedeniyle ekonomiyi de destekleyeceğini söylemişti lakin ticari kredi faizeri aşağı inerken, kredi büyümesi ivme kaybetti. TCMB ekonomiyi destekliyor mu?
Bu çok önemsediğim bir soru zira bazen kredi talebi yalnızca maliyetin bir fonksiyonuymuş üzere düşünülüyor. Yani kredi faizinin bir fonksiyonuymuş üzere düşünülüyor. Bu aslında çok gerçekçi değil. Faiz oranı çok değerli lakin dünyadaki gelişmeler, önünüzü görüp göremediğiniz de sizin kredi talebinizi belirleyecek şeyler. Global iktisatta özel dal için de yatırımcılar için de önümüzü görmenin çok zorlaştığı bir periyoda işaret ediyor. Bu nedenle bilhassa Avrupa tarafında, bu Türk ihracatçısını Türk üreticisini çok etkileyen bir bölge, riskler varken kredi talebi yalnızca faizin bir işlevi olmayacaktır. Oradaki belirsizliklerin de anlaşılması, netleşmesi buradaki dengeyi açığa çıkaracaktır diye düşünüyorum. Şu an o noktada değil. O yüzden mevzuya Merkez Bankası destekliyor mu, özel bölümün talebi var mı, ulaşabiliyor mu? Evet bu hususun bir noktası fakat bence şu an tam olarak konuşacağımız nokta o olmamalı.
* TCMB alanda mı pekala? Siyasetini nasıl değerlendiriyorsunuz?
Bizim Merkez Bankamız liralaşma stratejisi konusunda bizleri bilgilendiriyor ve biz de bu bağlantı üzerinden Merkez Bankası’nın siyasetini anlamaya çalışıyoruz. Bilhassa makro ihtiyati önlemlerin ön plana çıktığını görüyoruz. Biz Türkiye’de çok konuşuyoruz Merkez Bankamızı fakat enflasyonla gayret ya da genel bir iktisat siyaseti yalnızca merkez bankalarından ibaret değildir. Merkez Bankacılığı da yalnızca faizden ibaret değildir, en tanınan aracı olmakla birlikte. Türkiye’deki resme baktığımız vakit Merkez Bankamızın bilhassa kredi kanalına makro ihtiyati önlemlerle nakdî transfer sistemi üzerinde bir hareket yaratmaya çalıştığını görüyoruz. Bu hareketin tesiri var mı, örneğin randıman eğrisi üzerindeki tesirin aşağı taraflı olduğunu görüyoruz şu anda. Hasebiyle bunun bir karşılığı var üzere gözüküyor lakin bunun enflasyon üzerinde bir karşılığı var mı diye baktığımızda şu anda bu karşılığı alabilmiş durumda değiliz. Evet beklenti anketinde bir azalma var lakin bizim enfl asyon gayemizin hala çok çok üstünde.
TSKB’nin kredilerinin yüzde 90’ından fazlası sürdürülebilir kalkınmaya uyumlu
TSKB’nin iklim alanında öne çıkan çalışmalarından da kısaca bahsedebilir misiniz?
Biz bir kalkınma bankasıyız ve söylediklerimizle yaptıklarımızla eşleştirme yükümlülüğümüz var. Hem kalkınma bankası tarafında hem yatırım bankacılığı, kurumsal bankacılık tarafında, hem verdiğimiz danışmanlıklarla sürdürülebilir kalkınma, iklim kriziyle çabaya, toplumsal cinsiyete dayanak vermeye çalışıyoruz. TSKB’nin verdiği kredilere baktığınızda yüzde 90’dan fazlasının sürdürülebilir kalkınma maksatlarıyla uyumlu olduğunu görüyorsunuz. Tekrar yüzde 60’dan fazlasının direkt iklim ve etrafla ilişkili. Bizim açımızdan değişim, kalkınmaya yönelik bir değişim, iklim kriziyle gayrete karşı bir dönüşüm çok değerli. Lakin biz o dönüşümün tıpkı vakitte onu tetikleyen, destekleyen, paydaşlarımıza haydi bu işi birlikte yapalım diyen de bir aktörüz ve gayelerimizi de kapsayıcılık, sürdürülebilirlik devam edecek biçimde yaptık. Ekonomik araştırmaların 3 sene evvel önerdiği bir terim vardı: ‘Yeşil kuğu’, siyah kuğunun iklimle konuşan kısmı yani öngörülemeyen, iklimle ilgili mümkünlüğü düşük, şiddeti yüksek riskleri. Ve yeşil kuğu çerçevesinde bankamız faaliyetlerini bir kulüp olarak paydaşlarımızla nasıl işbirliği yaparız diye yürütüyoruz.
İklim krizi yalnızca iklim krizi değildir
* Önümüzdeki periyot arz tarafında iklim krizi kaynaklı şoklar, fiyatlarda üst istikametli baskı olur mu?
Yıllardır makro meselelerimizin içerisinde biz iklim de anlatıyoruz zira bu ikisinin birbirinden bağımsız değil. Şöyle bir örnek vereyim, örneğin Şili’de iklim kriziyle çaba nedeniyle bakır madenlerini üretimi aşağı çekecek birtakım kararlar alındı. Artık bunu takip ettiğimiz vakit yalnızca iklim krizi mi değil, bu alınan kararın dünyada bakır fiyatlarında üst istikametli bir tesiri var. Münasebetiyle iklim krizi yalnızca iklim krizi değildir. İklim krizi birebir vakitte makro iktisadi, mikro iktisadi çok değerli bir ekosistemin verisidir. Lakin bir öteki tarafta iklim kriziyle uğraş etmek için atılan adımların yarattığı riskler de olacak. Bunlardan en kıymetlisi Avrupa yeşil tertibi. Lakin Kore’nin de var, öbür ülkelerin de gelecek. İklim kulübü kuruldu. Bunlar bir ticaret bariyeri haline dönüşebilir. O vakit siz ülke olarak bu bariyeri aşabilecek misiniz, aşamayacak mısınız? Aşmak için neler yapmanız gerekiyor, aşamayacaksanız büyümenizdeki tesiri ne olacak? Bunları konuşmanız gerekiyor. İklim kriziyle gayrette atılan adımların tamamı makro cephede senaryolarımızı o denli 5 yıl 10 yıl sonra değil çabucak artık etkileyecek noktada.
* TCMB yeşil merkez bankacılıkta ne noktada?
İklim Şurası gerçekleştirdik biliyorsunuz. Bunun içerisinde Merkez Bankamız çok faal bir iştirak sağladı. Ve son birkaç yayındır Merkez Bankamız iklim krizine atıfta bulunduğunu görüyoruz. Bu çok değerli ama dünyada da aslında yeşil merkez bankacılık çok yeni. Bizim Merkez Bankamız da bu bahiste dünyadaki literatürü takip eden, kendi içinde iklim konusunda çalışmalar yapan bir teşebbüsün başında.
