İş insanı Murat Ülker, Ipsos Araştırma Şirketi’nin 10 bin bireyle yaptığı “Türkiye’yi Manaya Kılavuzu” anketinin sonuçlarına ait bir yazı kaleme aldı. Ülker yazısında iktisadın ülke meselelerine ait çözülmesi gereken birinci sorun olduğunu tabir etti.
İşte Murat Ülker’in ‘Bardağın dolu tarafına bakarak optimist olmak mı?’ başlıklı o yazısı;
TÜRKİYE’Yİ ANLAMAK İÇİN BİR KILAVUZ
Bu hafta size Ipsos’un Türkiye’yi Manaya kılavuzunu yorumlamaya çalışacağım. 10bin şahısla yapılan görüşmelere dayanan bu araştırma, toplumumuzun farklı mevzulara bakışlarını ortaya koymayı, davranışlarını ve alışkanlıklarını anlamayı ve vakit içindeki değişimi takip etmeyi hedefliyor. “Türkiye’nin şu anki durumundan memnuniyetiniz?” sorusuna 2020’de şad değilim karşılığını verenler % 40 iken Haziran 2022’de bu oran % 79’a çıkmış. “Yurt dışında yaşamayı isterim” diyen 17-25 yaş ortası gençlerin oranı 2020’de % 29 iken bu oran 2022’de % 34’e yükselmiş. Yazımı okuduğunuzda bu cins birçok sonucu ve de tarafımdan nasıl yorumlandığını öğreneceksiniz. Ayrıyeten araştırmada “Türkiye’deki en güçlü 5 tutum” başlığı altında bir kadro özellikler sayılmış. Onları da yazıp yeniden yorumlamaya çalıştım. Sonuçta da genel bir yorum yaptım. Dedim ki: “Bardağın boş tarafından mı bakalım yoksa dolu tarafından mı?”. Sizce ne demişimdir?
BARDAĞIN DOLU TARAFINA BAKARAK OPTİMİST OLMAK MI?
Ipsos araştırma şirketi 2005 yılından bu yana yaptığı Türkiye’yi Manaya Kılavuzu’nda sistemli olarak toplumumuzun farklı bahislere bakışlarını ortaya koymayı, davranışlarını ve alışkanlıklarını anlamayı ve vakit içindeki değişimi takip etmeyi hedefliyor. Araştırmalarda dikkat ettiğim husus araştırma şirketinin araştırmayı hangi maksatla yaptığı, seçilen örneğin temsil kabiliyetidir.
Ipsos bu araştırmasını Tüketici Panelleri’ne üye 35 vilayetten 10bin birey ile gerçekleştirmiş. Kıymetli olan natürel örneklemin sayısı yanında nasıl seçildiği ve neyi, ne kadar temsil ettiğidir. Bu çok bilinen bir örnekleme gerçeğidir. Burada tüm Türkiye’yi temsil etmek için seçilen örneğin de temsili olduğunu düşünebiliriz. Tüketici panelinde örneklem makul aralıklarla marketlerden yaptıkları satın almalara dayalı davranışları ölçülen insanlardan oluşan küme demektir. Bu yeni araştırmada tek sorun örneklemin aslında tüketici paneli için oluşturulmuş olup; tıpkı örneğe toplumsal mevzuların sorulmasıdır, daha doğrusu araştırmanın bir cins türev araştırma oluşudur. Bu da tahlilin daha dikkatli yapılmasını gerektirir. Ipsos’un bu türlü bir dikkatle tahlil yaptığını düşünerek sonuçları kullanabileceğimizi düşünürüm. Araştırmanın uzun yıllardan beri tekrarlanıyor olması da inanç sağlayan öteki bir öge.
Çoğu araştırmayı okursunuz da hepsinin sonuçlarını kullanmayı tercih etmezsiniz, soruşturmak istersiniz. Ben uzmanlardan da görüş alırım, daha sonra tüm bunları kıymetlendirir ve kendi kanaatimi kullanırım. Bu işlerimizde karar alırken de böyledir, bir datayı paylaşırken de böyledir. Herkesin bu türlü davranması lazım zira bugün araştırmalar ve istatistiki sonuçlar rahatlıkla manipülasyon emelli kullanılabilmektedir.
Ipsos’un araştırmasında öncelikle “ülkeye ilişkin genel durum” başlığı altında iktisat, işsizlik, memnuniyet soruları sorulmuş.
“Türkiye’nin şu anki durumundan memnuniyetiniz?” sorusuna 2020’de mutlu değilim karşılığının verenler % 40 iken Haziran 2022’de bu oran % 79’a çıkmış. Ülkenin mevcut durumundan memnuniyetsizliğimiz konusunda bir mutabakat var.
Toplumun çabuk reaksiyon vermesi bir karakter özelliği, bu da ilerlemek için yararlı bir şeydir.
Yakın gelecekte ülkenin durumu daha makûs olacak diyenlerin oranı 2020’de % 30 iken bu Haziran 2022’de % 74’a çıkmış.
Ülkenin geleceğine dair karamsarlığın hakim olduğu görülüyor.
Bu büyük bir sıkıntıdır. Aksine geleceğe ümitle bakmalıyız.
“Türkiye’nin en kıymetli sorunu nedir?” sorusuna Aralık 2015’te % 34 terör, % 20 iktisat diye yanıt verirken, birebir soruya Aralık 2020’de % 45 iktisat, % 45 Covid19 diye yanıt verilmiş. Haziran 2022’de ise bu oranlar iktisat için % 85, covid19 için % 5 olmuş.
Çözülmesi gereken sıkıntımızın iktisat olduğu aşikar!
Bunu iktisat olarak değil, ancak herkesin kolaylıkla anlayabileceği bir biçimde izah etmemiz lazım. Meselemiz hayat pahalılığı ve işsizliktir. Bunun temelinde yatan ise cehalet.
Hangi hususta rekabetçi üstünlüğümüz var? “Yetkili ve sorumlularımızın hangi bahiste besbelli meziyetleri ve liyakatları var?” diye düşünenler de var tabi ki.
“Ne iktidar, ne muhalefet, ne de uzman takımlarımız (bürokrat ve teknokratlarımız) işlerin nasıl düzeleceği konusunda net bir şey söz edemediği için insanımızda gelecek tasası artıyor” diyenler olduğu üzere.
Harcama kısmında 2020 ile emsal durum kelam konusu.“Son bir yılı düşündüğünüzde hiç tasarruf yaptınız mı?” sorusuna 2020’de % 42 hayır derken, bu oran 2022’de yalnızca 3 puan artarak % 45 olmuş.
Galiba artık daha fazla beyaz/kahverengi eşya üzere sağlam tüketim mallarına harcama yapmayıp küçük anlık mutluluklara paramızı harcıyoruz.
Kredi kullananların geciken borcu ise %27!
Piyasadaki finansör ve satıcılar ise bunu kabullenip çözmek için aksiyon almıyorlar. Hane halkının geciken borçları için piyasadaki tahliller onları daha içinden çıkılmaz bir girdaba sürüklüyor.
“İmkanım olsa yurtdışında yaşamayı tercih ederim” tabirine en fazla olumlu karşılığı gençler veriyor ve “yurt dışında yaşamayı isterim” diyen 17-25 yaş ortası gençlerin oranı 2020’de % 29 iken bu oran 2022’de % 34’e çıkmış.
Başka bir ülkede yaşama isteğinin gençlerde daha yüksek olmasını anlamak mümkün; ancak önemli olan gençlere alternatif sunabilmektir. Gençlerin büyüdükleri konutta kalmaları beklenemez, zira yetişkin hale gelmeleri için koltuk değneklerinden (anne/baba) kurtulmaları gerekir.
Ipsos’un araştırmasının ikinci kısmında “Türkiye’deki en güçlü 5 tutum” başlığı altında bir ekip özellikler sayılmış. Rapor içeriğinde bunların trendler olduğu söylenmiş. Açıkçası araştırma raporunda tüm bu tavırların hangi başka tavırlara nazaran daha üstte olduğunu gösteren bir tavırlar ya da tabirler seti yok, birebir vakitte bunların nasıl bir tahlil sonucunda öne çıktığını görmek de mümkün değil. Lakin hepsi akla yatkın, çok da yabancı olmadığımız başlıklar.
Sosyal medya düşkünü: “Evimde internetim var” diyen %81, “her gün kullanıyorum” diyen %93, 2-4 saat ortası kullanan %55, 5 saat ve üstü kullanan %31. TV izleme azalıyor üzere görünse de tıpkı içeriğin örneğin dizilerin Youtube’dan izlenmeye kaydığı görülüyor. Toplumsal medya kullanma eğilimi artarak devam edecek, lakin eksik olan yerleşmiş bir toplumsal medya geleneğimiz ve ahlakımız olmamasıdır. Halbuki bunun ilkokuldan itibaren öğretilmesi ve insanların sorumlu şuurla davranması lazımdır.
Geçmişe hasret; “Eski tat ve lezzetleri özlüyorum” diyenler 2006’da % 62 iken 2022’de %79’a çıkmış. “Eskiden beşerler daha faziletli, ahlaklı ve kibardı” diyenler tekrar tıpkı yıllar ortasında % 74’ten % 78’e çıkmış. “Eskiden insanların daha memnun olduğunu düşünüyorum” diyenler ise % 71’den % 79’a yükselmiş. Sanırım geçmişe bu kadar hasret yalnızca bizim milletimizde görülen bir özellik, zira ulu bir geçmişimiz var. Ama hasretimiz geçmişimizden daha uygun bir gelecek planlamak olmalıdır. Lakin bunu gelecekte geçmişi yaşayarak yapmamalıyız. Dünya dönüyor, jenerasyonlar değişiyor. Tüm kalıcı başarılı fikirler, hatta toplumlara umut olan gerçek mürşitler, peygamberler bile daima devrimci yeni inanç ve fikirlerin temsilcisi olmuşlardır. Esasen bizim eksiğimiz de bu; gençlere bir gelecek tasavvuru sunamıyoruz.
Kendini bir kümeye ilişkin hissetmek; “Belli bir gruba/sosyal etrafa ilişkin olmak beni güçlü hissettirir” diyenlerin oranı 2020’de % 22 iken, 2022’de % 23 olmuş. Ben hayatımın çeşitli evrelerinde kimi kümelerin fikir ve davranışlarının kısmen benimle örtüştüğünü hissediyorum. Lakin hiçbir vakit kendimi bir kümeye ilişkin hissetmedim. Araştırma sonuçlarına nazaran ben teferrüd ediyorum. Fakat esasen daima o denli değil mi?
İnançlı olmak: Araştırma her 10 şahıstan 8’inin kendini inançlı olarak tanımladığını, inançlı sayısının da bu noktada vakit içinde sabitlendiğini gösteriyor. Evet bu bir sonuç lakin gerçekte neye inanıyoruz, ne kadar sağlam inanıyoruz? Yoksa bu inandıklarımız yalnızca hurafe, totem, önyargıdan mı ibaret?
Çevreye hassaslık: Bu türlü görünüyoruz, ancak hakikaten bu mevzuda en çok görülen hareket kelamının eri olamamaktır, Onun için önceliklerimizi toplumun gereksinimleriyle örtüştürmemiz gerekmektedir.
Sonuç olarak şunu söylemek isterim:
Tabii ki yalnızca sayısal bir araştırmadan yola çıkarak Türkiye’yi anlamak mümkün değildir. Lakin hangi araştırma olursa olsun araştırmaları yaparken ve sonuçlarını değerlendirirken bardağın yarısı boş yaklaşımı bizim için tahlili görmeyi, geleceğe umutla bakmayı sağlamayacak. Tam karşıtı bir yaklaşım benimsenmesini öneririm. Yani özgün, farklı, rekabetçi özelliklerimizi geliştirecek, gelecek için umut vadedecek, insanlara umut verecek ve motive edecek bir yaklaşım benimsenmelidir. Yoksa felaket tellallığı yapmak bir işe yaramaz. Yani araştırmaları okurken “yarısı dolu” mantığı ile okumak daha geliştirici oluyor. Ben kendim o denli yapıyorum.
