Geçtiğimiz Perşembe, Sabri Ülker Bilim Ödülü’nün yedincisi düzenlendi. Mükafatın sahibi Cornell Üniversitesi Nörobiyoloji ve Davranış Bölümü’nden Doç. Dr. Nilay Yapan olurken Yıldız Holding’in eski idare heyeti lideri Murat Ülker, merasimle ilgili izlenimlerini paylaştı.
Murat Ülker’in yazısı şu formda:
SİNEKLER VE İNSANLARIN BEYNİ NE KADAR EMSAL?
Perşembe Gecesi Taksim’deki Hilton Conference Hall’da Sabri Ülker Bilim Mükafatı merasimi yapıldı ve ödül bu kere ABD Cornell Üniversitesi’nden Türk bir araştırmacıya verildi: Doç.Dr. Nilay Yapan. Merasimle ilgili kimi bilgileri ve Yapıcı’nın hangi araştırmalarıyla Bilim Ödülü’ne layık görüldüğünü sizinle paylaşayım istedim. Alışılmış Ülker Ailesi olarak bizi en keyifli eden mevzuyu da…
Doç.Dr. Nilay Yapıcı’nı laboratuvarını incelemek isterseniz: https://yapicilab.com/index.html
#mutluetmutluol
Perşembe Gecesi yapılan merasimle Sabri Ülker Bilim Ödülü’nün bu yıl yedincisi verildi ve sahibi Cornell Üniversitesi Nörobiyoloji ve Davranış Bölümü’nden Doç. Dr. Nilay Yapan oldu. Merasime fiziken katılamadım ancak izledim ve ilgili araştırmaları okudum. Sizinle de bunları paylaşayım istedim.
Törende Yıldız Holding İdare Şurası Lideri Ali Ülker Bey’in söylediği üzere: “Harvard Üniversitesi’nde 2014 yılında çalışmalarına başlayan Harvard Sabri Ülker Merkezi ile üniversal bilimi desteklemeye başladık. Bu merkezimiz ile başlayan bilimsel seyahatimiz her geçen yıl büyüyerek, katlanarak devam etti ve edecek inşallah. Önceliğimiz sıhhat, pusulamız her vakit bilim olacak. Hem Vakıf hem de holding olarak odak noktamız, sağlıklı bir toplum ve sağlıklı bir geleceğin inşasına katkı sağlamak“. Sabri Ülker Bilim Mükafatı Heyet Lideri Prof. Dr. Gökhan Hotamışlıgil’in: “Hem Sabri Ülker Vakfı hem de Harvard Sabri Ülker Merkezi olarak ortak hayallerimiz tüm dünyada geleceğin yıldızları olacak genç Türk bilim insanlarını teşvik etmek. Bu uzun soluklu bir hayal. Ancak adım adım ulaşacağımıza tüm kalbimle inanıyorum. Bilim Ödülü’nü kazanan genç bilim insanlarımız, şimdiden inanılmaz başarılara imza atıyorlar.” tabirleri aslında bu mükafatı ihdas etmedeki temel gayemizi ortaya koyuyor:
Törende verilen bilgilere nazaran daha evvel ödül almış olan araştırmacıların birçoğu ya kendi kurumlarında yükselmişler ya da öteki bir araştırma kurumunda yüksek konumlara atanmışlar ve çok sayıda öbür mükafatlar almışlar. Bu hem Ülker ailesi olarak bizim için hem de Türkiyemiz için büyük gurur kaynağı. Öteki yandan hala ABD’deki araştırma çalışmalarını yürüten bu yılki mükafatın sahibi Doç. Dr. Nilay Yapan, 2017 ödül sahibi Yard. Doç. Dr. Ebru Erbay, 2020 ödül sahibi Doç. Dr. Elçin Ünal’ın merasimdeki panelde yapmış oldukları konuşmalardan anladığım, aldıkları Sabri Ülker Vakfı Bilim Mükafatı, onlar için büyük bir motivasyon kaynağı olmuş, muvaffakiyetlerinin kendi ülkelerinde takdir görmesi onları çok memnun etmiş. Keza birebir formda yeniden daha evvel ödül alan ve Türkiye’deki üniversitelerde çalışan Prof. Dr. Elif Işık Fırat Karalar ve Doç. Dr. Tamer Başkan de çalışmalarının takdir görmesinden hayli şad olduklarını söz ettiler.
Prof. Gökhan Hotamışlıgil de konuşmasında bu bahse şöyle parmak bastı: “Biyomedikal alanında Türk araştırmacılarının muazzam bir bilim diyasporası oluştu… Bir maksadımız de bu araştırmacılar ortasında hoş bir network oluşturmak, Türkiye ile ortak çalışmalar yürütülmesini sağlamak. Dünya seviyesinde bilim yapmanın bir yolu olarak bu diyasporadan yararlanmak gerek.”
Özellikle metabolik hastalıklar ve obeziteyi tedbire alanında çalışan genç bilim insanlarını motive etmek, farklı ülkelerde çalışan bilim insanlarımızı bir platformda buluşturmak emeliyle yola çıktığımız bir işin meyvelerini daha yedinci yılında görmek sahiden hem bizi motive ediyor hem de iftihar vesilesi oluyor.
Mesela bu sene ödül alan Doç. Yapıcı’nın beyindeki tat alma ve yeme hudutları aracılığıyla yeme davranışını değiştirmeyi hedefleyen araştırması çok ilgimi çekti. Yapıcı’nın sunumu bizim üzere bu cins araştırma lisanına aşina olmayanlar için bile epey sade ve anlaşılır bilgiler içeriyordu.
Kısa bir müddet evvel Boston’daki Harvard Sabri Ülker Metabolik Araştırmalar merkezini ziyaret edip burada yapılan çalışmaları özetlemiştim. (https://muratulker.com/y/harvard-sabri-ulker-merkezi-8-yilda-80-yillik-ilerleme-kaydetmis/) Şimdiye kadar araştırmalar daha çok iç organlardaki birtakım sistemleri etkileyerek obeziteyi engelleme maksadını taşıyordu. Yapıcı’nın araştırması ise beyindeki hudut ağlarından ilgili olanlarını tespit ediponları etkileyerek fazla yeme davranışını engellemek üzerine.
Doç. Yapan sorunu evvel şöyle ortaya koydu: “Obezite dünyanın ve doğal Türkiye’nin değerli bir sıhhat sorunu. Giderek de artıyor. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran obez bireylerin sıhhat meseleleri yükü %37 daha fazla. 2020-2050 yılları ortasında sıhhat harcamalarının %8.4’ünü obezitenin oluşturacağı öngörülüyor.”
Yapıcı, laboratuvarındaki deneylerinde, beyinde besin alım kararlarını yöneten hudut hücrelerini bulmaya ve yeme isteği sırasında bu hücrelerin aktivitelerinin nasıl değiştiğini anlamaya yönelik çalışmalar yürütüyor. Bu çalışmalar sonucunda bilhassa birtakım besinlerin çok tüketilmesine yol açan sistemin çözümlenmesi hedefleniyor. Yapıcı’nın laboratuvarı, hayvanların, dış uyaranlarla birlikte fizyolojik durumlarını entegre ederek nasıl davranışsal kararlar aldığına ve bu kararların organizmalar tarafından nasıl düzenlendiğine odaklanıyor.
Hangi canlılar? Fareler, meyve sinekleri ve sivrisinekler. Niçin hayvanlar ve böcekler? Zira bu deneyler beşerler üzerinde uygulanamıyor ve beşere en yakın metabolizmaya da bu canlılar sahip. “Sinekte beyin ne arar?” dediğinizi duyar üzereyim. Ben de o denli düşünüyordum. Halbuki bu bir önyargı! Meyve sineklerinin beyinlerinde 250 bin hudut varmış, bu sayı farelerde 270 milyon, insanlarda ise 86 milyarmış.
Yapıcı’nın laboratuvarında son yapılan çalışmalarda sivrisineklerde yeme içme davranışıyla ilgili beyin sonları teşhis edilmiş ve bu hudutlar etkilenerek sivrisineklerin yeme davranışı değiştirilmiş. Yapan, bu bulgular sonucunda, birçok hastalığı kan emme yoluyla beşerden beşere bulaştıran sivrisineklerin temel davranışlarının denetim edilerek engellenebileceğini söylüyor. Ayrıyeten çalışmalarının yeme bozukluklarının tedavisine katkı sağlamasını umduğunu da belirtiyor.
Gerçekten heyecan verici deney bulguları bunlar. Sanırım insanoğlu obeziteye deva bulmanın çabucak kıyısında ve farklı nedenlere yönelip, bu nedenleri oluşturan etmenleri ortadan kaldırarak maksada ulaşacak üzere görünüyor. Bu büyük uğraşta katkımız olduğunu görmek beni gerçekten keyifli ediyor. Her işin sırrı sonunda geliyor, buraya dayanıyor: memnun et, keyifli ol!
Bu vesileyle bu hoş merasime katkıda bulunan başta Sabri Ülker Vakfı Lideri Dr. Talat İçöz olmak üzere tüm vakıf yönetici ve çalışanlarına, tertipte emeği geçen öteki arkadaşlarıma da teşekkür ederim.
