Şebnem TURHAN
Düşük siyaset faizi siyasetine karşın makroihtiyati tedbirler ve selektif kredi siyaseti bankacılık dalında ticari kredi büyümesinin ivme kaybına neden oluyor. Bankalara ticari kredi büyümesinde getirilen menkul değer mecburiliği, faiz sonu ve kredinin kullanım yeri takibi üzere uygulamalar 22 Kasım 2021 haftasının akabinde yani 11.5 ay sonra birinci sefer özel bankalarda 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış kurumsal kredi kartı hariç ticari kredi büyüme suratını tek haneye düşürdü. Yaklaşık 1 yıl sonra ticari kredi faizlerinde büyüme suratı özel bankalarda tek gerilerken kamu bankalarında ivme kaybına karşın çift haneli büyüme devam etti.
Bankacılık dalı kaynakları ticari kredi faizleri gerilerken krediye erişim konusunda ıstırapların yaşandığını siyaset faizi düşürülerek nakdî sıkılaşmaya gidildiğini lisana getirdi. Fakat kaynaklar seçime gerçek makroihtiyati tedbirlerde bir gevşeme ile birlikte kredilerde artış görülmesinin beklenen olduğuna da dikkat çekti.
Toplam kredi büyümesi yüzde 17,62
Bankacılık bölümünde 9 Eylül haftası itibariyle ticari kredi büyümesi 13 haftalık yıllıklandırılmış ve kur tesirinden arındırılmış olarak yüzde 8,67 ile tek haneye gerilerken kamu bankalarında yüzde 27,87, toplamda ise yüzde 17,62’ye indi. Bu yıl nisan sonunda özel bankalarda yüzde 65,93’e kadar yükselen kurumsal kredi kartları hariç 13 haftalık yıllıklandırılmış kur tesirinden arındırılmış ticari kredi büyümesi bölümde ise birebir hafta yüzde 56,14 düzeyinde bulunuyordu. Kamu bankalarında ise özel bankalardaki yüzde 65,93’lük büyüme suratına karşılık yüzde 46,26 ticari kredi büyümesi yaşandı. Ticari kredilerdeki süratli büyüme Merkez Bankası ve iktisat idaresinin dikkatini çekerken birinci tedbirler de Merkez Bankası’ndan geldi. Ticari kredilerin döviz başta olmak üzere istenilmeyen alanlara yöneldiği niyetiyle makroihtiyati tedbirler devreye alınmaya başladı.
İlk adım ticari krediye zarurî karşılık
23 Nisan’da Merkez Bankası ticari kredilere mecburî karşılık uygulaması getirdi. 1 Nisan’dan itibaren dörder haftalık periyotlarda kullandırılan ticari kredilerin yüzde 10’u oranında mecburî karşılık tesisi kararının yanı sıra kredi büyüme oranı yüzde 20’nin üzerinde olan bankalara yılsonu bakiyesi üzerinden yüzde 20 oranında zarurî karşılığı 6 ay boyunca tesis zaruriliği geldi.
Haziran başında ise yeni makroihtiyati tedbirler paketi devreye alındı ticari krediler için mecburî karşılık tesisi yüzde 20’ye yükseltildi. Bu adımların akabinde ticari kredi büyümesi özel bankalarda temmuz başında yüzde 29,99’a kadar gerilerken toplam ticari kredi büyümesi ise yüzde 36,41’e indi. Kamu bankaları ise özel bankalardaki sert düşüşe karşılık daha ölçülü bir ivme kaybı yaşadı ve temmuz başında ticari kredi büyüme suratı yüzde 43,72 oldu.
Nisandan bu yana kredi büyümesi geriliyor
Son olarak ise ticari krediler için tutulan mecburî karşılıklar yüzde 30 menkul değer tutma zorunluluğuna evrildi. Akabinde da ticari kredi faizi ve büyüme oranına yönelik de ek menkul değer tutma kuralı getirildi. Ayrıyeten ticari kredi faizi yüzde 21,48’i aşan bankalar yüzde 20 oranında, yüzde 27,61’i aşarsa da yüzde 90 oranında ek tahvil edinmelerine karar verdi. Bunun yanı sıra 29 Temmuz’dan yıl sonuna kadar kredi büyümesi yüzde 10’u aşan bankalara, aşan kısım kadar menkul değer 1 yıl boyunca tutma yükümlülüğü geldi.Tüm bu yenilikler ise ağustos ayı Merkez Bankası Para Siyaseti Konseyi (PPK) toplantısındaki 100 baz puanlık faiz indirimi sonrası devreye alındı. Böylelikle nisan sonundan 9 Eylül haftasında ticari kredi büyümesi 38,5 puan gerilerken özel bankalarda ise 57.3 puanlık düşüş yaşandı.
Ticari kredi faizi yüzde 21,02 düzeyine indi
Merkez Bankası’nın tedbirleri ticari kredi faizlerinde ise dalgalı bir seyir izlenmesine yol açtı. Temmuz ayı PPK’sındaki faiz indirimi öncesinde uygulanan siyasetler makroihtiyati tedbirlerle bir nakdî sıkılaştırma olarak yorumlanırken siyaset faizi indiriminin yaşanması başları karıştırdı. Hakikaten nisanın son haftasında yüzde 21,81 düzeyinde olan kurumsal kredi kartı ve kredili mevduat hesapları hariç ticari kredi faizleri tedbirlerin devreye alınmasıyla birlikte 22 Temmuz haftasında yüzde 31,33’e kadar yükseldi. O kademede ise gerçek kesimden Merkez Bankası ve iktisat idaresine krediye erişimin zorluğuna ait eleştirilen yöneltildi. Bunun akabinde Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu Enflasyon Raporu sunumunda ticari kredi faizleri ile siyaset faizlerini yakınlaştıracaklarını söyledi. Bunun yeniden makroihtiyati tedbirlerle yapılacağını düşünen piyasa yanılmadı ve ağustos PPK’sı sonrası ticari kredi faizine ek menkul değer tesisi kuralı ile bir nevi hudut getirilmiş oldu. Böylelikle ticari kredi faizleri de gerilemeye başladı ve 9 Eylül haftası itibariyle yüzde 21,02 ile 22 nisan haftasından bu yana görülen en düşük düzeye indi.
Yabancı para ticari kredi hacmi geriliyor
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun haftalık bilgilerine nazaran TL cinsi ticari kredi hacmi 9 Eylül itibariyle 2 trilyon 934 milyar 48 milyon liraya yükseldi. Bu haftalık 34.9 milyar liralık bir artışa işaret ediyor. Yabancı para ticari kredi hacmi ise 136 miyar 737 milyon dolara indi ki bu yılın başında 156 milyar 648 milyon dolar düzeyindeydi. Ağustosun ikinci haftasından bu yana yabancı para cinsi ticari kredi hacmi kesintisiz düşüşünü sürdürüyor. Öncesinde de haziran başından 12 Ağustos haftasında kadar daima gerilemişti. 13 haftalık değişimler incelendiğinde ise TL cinsi ticari kredilerin 364 milyar lira arttığı, yabancı para cinsi ticari kredilerin ise 12 milyar dolar azaldığı dikkat çekti.
Konut kredisi faizleri 41 ayın tepesine çıktı
BDDK’nın vade kısaltımı dışında tüketici kredilerine kıymetli bir makroihtiyati önlem getirilmedi. Lakin tüketici kredilerinin 13 haftalık artış suratında da yavaşlama görülüyor. Bilhassa temmuz başında yüzde 67,13’e kadar yükselen büyüme suratı 9 Eylül haftası itibariyle yüzde 29,22 ile nisan sonundan bu yana en düşük büyüme suratına geriledi. Muhtaçlık kredi faizleri yüzde 33,47’den 9 Eylül haftasında yüzde 32,41’e inerken konut ve taşıt kredisi faizleri 2 Eylül haftasına nazaran 9 Eylül haftasında arttı. Bilhassa konut kredisi faizi yüzde 19,72’ye yükselerek 26 Temmuz 2019’dan bu yana en yüksek düzeye çıktı. Taşıt kredisi faizleri de 2 Eylül haftasındaki yüzde 27 düzeyinden yüzde 27,32’ye yükseldi.
