Şebnem TURHAN
Döviz kurlarındaki sert yükseliş sonrası yurtiçinde vatandaşın döviz talebini düşürmek ve Merkez Bankası rezervlerini güçlendirmek için uygulamaya giren kur muhafazalı mevduat hesabı Merkez Bankası tarafından şubat ayında yurtdışı yerleşikler için de geçerli hale getirildi. Şubatta başlayan ve YUVAM hesabı olarak isimlendirilen uygulama yurtdışında yaşayan Türk vatandaşlarının mevduatını TL’ye dönüştürmeyi hedefliyordu. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) datalarına nazaran YUVAM hesabının devreye alınmadan evvelki ocaktan temmuz sonuna kadar yurtdışı yerleşiklerin TL cinsi mevduatı yüzde 45,33 artarak 72 milyar 191 milyon liraya çıksa da toplam yurtdışı yerleşiklerin mevduatı içindeki hissesi yalnızca 0.5 puan yükseldi. Yurtdışı yerleşiklerin Türkiye’deki hesaplarında yük ise döviz mevduatında. BDDK bilgilerine nazaran yurtdışı yerleşiklerin döviz mevduatı büyüklüğü 389 milyar 350 milyon lira ve ocaktan temmuza yükseliş 40,32 ve hissesi ise yüzde 82,8. Yurtdışı yerleşiklerin toplam mevduatı ise 470 milyar 187 milyon lira oldu. Merkez Bankası YUVAM hesaplarının büyüklüğüne ait dataları yayımlamıyor. Lakin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun aylık datalarından bankacılık bölümündeki yurtdışı yerleşiklerin TL ve yabancı para cinsi mevduatlarının detaylarına ulaşılabiliyor. YUVAM hesabının işleyişi de bankacılık dalı üzerinden yürütüldüğü için bu hesaplardaki değişim YUVAM hesabı uygulamasının gidişatı hakkında bilgi veriyor.
TL mevduatın toplam mevduattaki hissesi 0.5 puan arttı
BDDK en son temmuz ayı bilgilerini açıkladı. Buna nazaran yurtdışı yerleşiklerin Türk bankalarındaki toplam mevduatı 470 milyar 187 milyon lira düzeyinde. Türk bankalarındaki toplam mevduatta yurtdışı yerleşiklerin hissesi yüzde 6,3 düzeyinde. Temmuz itibariyle bankacılık kesiminin mevduat büyüklüğü 7 trilyon 456 milyar 945 milyon lira. Ocakta ise yurtdışı yerleşiklerin mevduatının bankacılık bölümündeki toplam mevduatındaki hissesi yüzde 6,2 idi. Yurtdışı yerleşiklerin YUVAM hesabı devreye girmeden evvel ocak ayında toplam mevduatı 333 milyar 546 milyon lira idi. Temmuzda 470 milyar 187 milyon liraya çıkıldığı için YUVAM hesabı sonrasında yurtdışı yerleşiklerin Türk bankalarındaki toplam mevduatı yüzde 41 artış gösterdi. Yurtdışı yerleşiklerin ocakta 49 milyar 674 milyon lira olan TL cinsi mevduatı temmuzda 72 milyar 191 milyon liraya çıkarken, döviz cinsi mevduatı da ocaktaki 277 milyar 469 milyon liradan 389 milyar 350 milyon liraya çıktı. Yurtdışı yerleşiklerin toplam mevduatının içinde TL mevduatın hissesi ocakta yüzde 14,89 düzeyindeydi, YUVAM hesabının devreye girmesi sonrası temmuz itibariyle bu hisse yüzde 15,35’e yükseldi. Döviz mevduatının hissesi ise ocaktaki yüzde 83,18 düzeyinden temmuzda yüzde 82,80’e geriledi. Yani yurtdışı yerleşiklerin Türk bankalarındaki toplam mevduatında TL mevduatın hissesi 0.5 puan arttı, döviz mevduatın hissesi da 0.4 puan azaldı. TL mevduatta 1 milyon lira ve üzeri mevduat daima büyük bir hisse sahibi iken YUVAM hesabının devreye girmesinin akabinde süratli bir yükseliş sergiledi. BDDK bilgilerinden yapılan hesaplamaya nazaran TL mevduatta 10 bin liraya kadar olan mevduat ocaktan temmuza yüzde 9,55, 10 bin ile 50 bin TL ortası mevduat yüzde 20,75, 50 bin ile 250 bin ortası mevduat yüzde 11,95, 250 bin ile 1 milyon lira ortası mevduat yüzde 28,12 artış gösterdi. 1 milyon ve üzeri mevduat ise ocak ayından temmuz sonuna kadar yüzde 89,15 üzere çok süratli bir artış sağladı. Bu süratli artışın sonrasında ise yurtdışı yerleşiklerin TL mevduatı içinde 1 milyon ve üzeri mevduatın hissesi ocaktaki yüzde 39,36 düzeyinden temmuzda yüzde 47,33’e çıktı. Bu hissede yaklaşık 11 puanlık artışa işaret ediyor.
Yurtdışı yerleşikler 3-12 ay ortası vadeyi tercih etti
Yurtdışı yerleşiklerin Türk bankalarındaki mevduatının vade yapısı tekrar YUVAM hesabı hakkında bilgi veriyor. En büyük hisse vadesiz hesaplarda bulunurken 3-12 ay ortası vade kademelerindeki ocaktan bu yana artış dikkat alımlı. YUVAM hesapları ise 3, 6, 12 ve 24 aylık vadelerde açılabiliyor. Temmuz sonu itibariyle yurtdışı yerleşiklerin 1 aya kadar vadede 22 milyar 36 milyon lira, 1-3 ay ortası vadede 116 milyar 142 milyon lira, 3-6 ay ortası vadede 27 milyar 420 milyon lira, 6-12 ay vadede 23 milyar 664 milyon lira ve 1 yıl üzeri vadede ise 75 milyar 896 milyon lira yer alıyor. Ocakta yurtdışı yerleşiklerin vadesiz hesabında 128 milyar 571 milyon lira bulunurken 1 aya kadar vadede 18 milyar 542 milyon lira, 1-3 ay ortası vadede 91 milyar 969 milyon lira, 3-6 ay ortası vadede 17 miyar 416 milyon lira, 6-12 ay ortası vadede 17 milyar 759 milyon lira ve 1 yıl üzeri vadede ise 59 milyar 290 milyon lirası bulunuyordu. Bu bilgiler en yüksek artışın 3-6 ay ortası vadede yüzde 57,4 ile yaşandığını ortaya koyarken ikincilik de yüzde 33,25 ile 6-12 ay ortası vadede oldu. Bu bilgiler şayet yurtdışı yerleşikler YUVAM hesabı açtıysa 3 ile 12 ay vadeyle açtıkları sonucuna götürebilir. Başka vadelerde ise artış 3 ay vadede yüzde 26,3, 1 aya kadar vade yüzde 18,8 ve 1 yıl üzerinde ise yüzde 28 olarak hesaplandı. Yurtdışı yerleşiklerin toplam mevduatının yaklaşık yüzde 43,6’sının vadesiz hesapta yer alıyor. BDDK bilgilerine nazaran yurtdışı yerleşiklerin Türk bankalarında 205 milyar 31 milyon lirası vadesiz hesaplarda bulunuyor.
Yurtdışına yerleşik mudi sayısında %6,62’lik artış
BDDK bilgilerine nazaran yurtdışı yerleşiklerin Türk bankalarındaki mevduatların ezici bir çoğunluğu gerçek şahısların elinde. Gerçek şahısların TL ve döviz mevduatının toplam yurtdışı yerleşiklerin mevduatındaki hissesi yüzde 76,5 düzeyinde. Yurtdışında yerleşik gerçek şahıslar YUVAM hesabı devreye girdikten sonra Türk bankalarındaki TL mevduatlarını ocaktaki 44.4 milyar liradan temmuzda 66 milyar liraya yükselterek yüzde 48,63 arttırdı. Tıpkı periyotta yurtdışı yerleşik gerçek şahısların döviz mevduatı da ocaktaki 219.2 milyar liradan temmuzda 293.6 milyar liraya çıkarak yüzde 34 artış gösterdi. Yurtdışında yerleşik ticari ve öbür kuruluşların TL mevduatı ocak ayındaki 5.3 milyar liradan 6.2 milyar liraya yani yüzde 17,32’lik artış yaşadı. Yurtdışına yerleşik ticari ve öbür kuruluşların döviz mevduatı ise ocaktaki 58.3 milyar liradan yüzde 64,31 artışla temmuzda 95.7 milyar liraya çıktı. Yurtdışında yerleşik mudi sayısı ocakta 1 milyon 775 bin 221 iken temmuzda 1 milyon 892 bin 862’ye çıktı. Yani yüzde 6,62 artış gösterdi.
KKM’nin toplam mevduattaki hissesi %16,4’e yükseldi
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) bilgilerine nazaran kur muhafazalı mevduat 26 Ağustos itibariyle 1 trilyon 277 milyar 323 milyon liraya yükseldi. Bankacılık kesimindeki toplam mevduat ise 7 trilyon 782 milyar 331 milyon lira oldu. Böylelikle KKM’nin toplam mevduattaki hissesi yüzde 16,41’e yükselmiş oldu. Kesimin kredi hacmi ise 26 Ağustos prestijiyle 32 milyar 236 milyon lira arttı. Kelam konusu periyotta toplam kredi hacmi 6 trilyon 595 milyar 954 milyon liradan 6 trilyon 628 milyar 190 milyon liraya çıktı. Datalara nazaran, tüketici kredileri meblağı, 26 Ağustos prestijiyle 5 milyar 544 milyon lira artışla 940 milyar 333 milyon liraya çıktı. Kelam konusu kredilerin 353 milyar 402 milyon lirası konut, 27 milyar 880 milyon lirası taşıt ve 559 milyar 52 milyon lirası gereksinim kredilerinden oluştu. Kelam konusu periyotta taksitli ticari kredilerin fiyatı 9 milyar 991 milyon lira artarak 872 milyar 967 milyon liraya yükseldi. Bankaların ferdî kredi kartı alacakları da yüzde 3,6 artışla 315 milyar 571 milyon liraya çıktı. Ferdi kredi kartı alacaklarının 138 milyar 537 milyon lirası taksitli, 177 milyar 34 milyon lirası taksitsiz oldu. BDDK haftalık datalarına nazaran, bankacılık dalında takipteki alacaklar, 26 Ağustos prestijiyle bir evvelki haftaya nazaran 907 milyon lira artarak 163 milyar 218 milyon liraya çıktı.
